Sümer astronomisi ve matematiği

                               SÜMER ASTRONOMİSİ VE MATEMATİĞİ

Sümerler, M.Ö 4. binyılda Mezopotamya’da Fırat ve Dicle nehirleri arasında kurulan ve tarihte bilinen en eski ve ilk gelişmiş uygarlıklardan biri olarak kabul edilen bir toplumdur.Sümerler,tarım,yazı,hukuk ve dini gibi alanlarda önemli  ilerlemeler kaydetmeleri  , Sümerleri insanlık tarihinde benzersiz bir konuma taşımıştır. Özellikle astronomi ve matematik alanlarındaki katkıları, modern bilimlerin temelini oluşturmuş ve sonraki medeniyetlere ilham kaynağı olmuştur.

Sümer Astronomisi

Sümer astronomisi, eski Mezopotamya’nın Sümer uygarlığında gelişmiş olan, gökyüzü cisimlerinin hareketlerini inceleyen bilim dalıdır. Sümerler, gökyüzünü gözlemleyerek, zamanı ölçmek, takvimler oluşturmak ve tarım, dini ritüeller gibi toplumsal faaliyetleri düzenlemek için bu bilgileri kullanmışlardır. Bu astronomik gözlemler, gezegenlerin, yıldızların ve Ay’ın hareketlerini takip etmeyi, ayrıca yılın bölümlerini tanımlamayı içeriyordu. Sümer astronomisi, aynı zamanda matematiksel hesaplamalarla desteklenmiş ve astronomik olayları zamanlama amacıyla gelişmiş bir takvim sistemi oluşturulmuştur

Sümer Astronomisi: Gökyüzünü Anlama Çabası

Sümerler, tarıma dayalı bir toplum oldukları için gökyüzünü gözlemlemek, onların yaşamlarında büyük bir öneme sahipti. Mevsim değişikliklerini anlamak, ekin zamanlarını belirlemek ve dini ritüelleri düzenlemek için astronomik gözlemler yapıyorlardı. Bu gözlemler sayesinde, gezegenlerin hareketleri, Ay ve Güneş’in          konumları gibi birçok astronomik olayı kayıt altına  aldılar.

Ay Takvimi 

Sümerler, Ay’ın evrelerine dayalı bir takvim sistemi geliştirdiler. Ay takvimi, Ay’ın döngüsünü temel alır ve bu döngü, yaklaşık olarak 29.5 gün sürer. Sümerler, bu süreyi dikkate alarak yılın 12 ayını belirlemişlerdir. Bu takvimde her ay, Ay’ın bir evreden diğerine geçişini gösterir.

                •             Yeni Ay: Ay’ın tamamen kararması, Ay’ın döngüsündeki başlangıçtır.

                •             Yarısı: Ay’ın yarısı aydınlanır.

                •             Dolunay: Ay tamamen aydınlanır

Ay'ın evreleri tarım faaliyetlerini zamanlamak ve dini ritüellerin doğru zamanlamasını sağlamak için kullanılıyordu. 12 Ay’dan oluşan bir yıl, Sümerler tarafından 354 gün olarak hesaplanmıştı, ancak bu süre tam olarak 365 gün olan Güneş yılına uymadığı için arada bazı düzeltmeler yapılması gerekirdi.

Zaman Ölçümü

Sümerler, zamanı ölçme konusunda da önemli adımlar atmışlardır. Kullanılan sayı sistemi, 60 tabanlı  idi ve bu, onların zaman ölçümünü oldukça etkileyici bir şekilde şekillendirdi.

                •             1 gün: 24 saat olarak kabul edilirdi.

                •             1 saat: 60 dakika

              •               1 dakika: 60 saniye.

Bu 60 tabanlı sistemin temeli, Sümerler’in zamanın ölçülmesindeki hassasiyetine dayanır. Bugün hala zaman ölçümlerinin temel birimleri, Sümerler’in bu sistemi sayesinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Bu sayı sisteminin ayrıca, geometri ve astronomi gibi bilimsel hesaplamalarda da kullanıldığı bilinmektedir. Bu, Sümerler’in bilimsel çalışmalarının ne kadar ileri olduğunu gösterir ve zaman ölçümünü sadece gündelik yaşam için değil, aynı zamanda büyük inşaat projeleri ve astronomik gözlemler için de kullanmalarını sağlamıştır.

Sümerler’in Ay takvimi ve zaman ölçümü, Mezopotamya’daki diğer medeniyetlere de aktarılmış ve binlerce yıl boyunca kullanılmaya devam edilmiştir. Bu, zamanın düzenli bir şekilde takibi için büyük bir adım olmuş ve insanlık tarihindeki ilk sistemli zaman ölçümü yöntemlerinden biri olarak kabul edilir.

Gezegenler ve Gök Cisimleri

Sümerler, çıplak gözle görülebilen beş gezegeni (Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn) tanımış ve bunları gözlemlemişlerdir. Gök cisimlerinin hareketlerini kaydederek, bunların belli bir düzen içinde hareket ettiklerini fark etmişlerdir. Sümer rahipleri, bu gözlemleri kullanarak gökyüzündeki olayları dini kehanetlerle ilişkilendirmiştir.

Ayrıca, Sümerler Zodyak kuşağındaki takımyıldızları belirlemiş ve yıldızları gruplandırarak haritalandırmışlardır. Bu çalışmalar, sonrasında Babil ve Asur astronomlarına aktarılmış ve Antik Yunan astronomisine ilham vermiştir.,

Sümer Matematiği: Sayılar ve Geometri

Sümerler, matematik alanında da önemli ilerlemeler kaydetmişlerdir. Onların geliştirdiği sayı sistemleri ve hesaplama yöntemleri, daha sonraki uygarlıkların matematik anlayışını şekillendirmiştir.

Çarpım Tabloları ve Aritmetik İşlemler

Sümerler, toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi temel aritmetik işlemleri içeren çarpım tabloları oluşturmuşlardır. Bu tablolar, özellikle ticarette, tarımda ve inşaat projelerinde kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Sümer tabletlerinde bu hesaplamaları gösteren birçok örnek bulunmuştur.

Geometri ve Alan Hesaplamaları

Sümerler, tarım alanlarının ölçümünü yapabilmek için geometriyi kullanmışlardır. Üçgen, dikdörtgen ve daire gibi geometrik şekillerin alanlarını hesaplamışlar ve mühendislik projelerinde bu bilgileri kullanmışlardır. Örneğin, sulama sistemleri ve tapınakların inşasında geometri büyük bir rol oynamıştır. Ayrıca, Sümerler Pisagor teoremini bin yıl önce keşfetmişlerdir. Babil tabletlerinde, dik üçgenlerin kenar uzunluklarını hesaplamak için kullanılan yöntemlere rastlanmıştır

Sümerlerin Mirası

Sümerlerin bilime olan katkıları, sonraki uygarlıklar tarafından benimsenmiş ve geliştirilmiştir. Sümerlerin astronomik gözlemleri, Babil ve Asur medeniyetlerinin astronomik bilgilerini etkilemiş, Yunanlılar ise bu bilgileri alıp daha sofistike teoriler geliştirmiştir. Matematiksel ve geometrik hesaplamalar da Roma İmparatorluğu ve Arap dünyasında kullanılmaya devam etmiştir.

Bugün, Sümerlerin geliştirdiği 60 tabanlı sayı sistemi, Ay takvimi ve astronomik gözlemler, modern zaman ölçüm sistemlerinin temellerini atmış ve sonraki bilimsel gelişmelerin yolunu açmıştır. Sümerler, bilime yaptıkları katkılarla yalnızca kendi çağlarında değil, tüm insanlık tarihine önemli bir miras bırakmışlardır.

Sümerlerin astronomi ve matematik alanındaki çalışmaları, sadece kendi dönemlerinde değil, sonraki medeniyetlerde de derin izler bırakmıştır. Onların gökyüzüne dair gözlemleri ve matematiksel sistemleri, modern bilimlerin temellerinden biri olarak kabul edilir.

Sonuç

Sümerler, bilim tarihinin en önemli uygarlıklarından biri olarak kabul edilir. Astronomi ve matematik alanındaki çalışmaları, günümüz bilim dünyasında hala etkisini sürdürmektedir. Geliştirdikleri takvim sistemleri, sayı sistemleri, geometri bilgileri ve gökyüzü gözlemleri, onların bilimsel düşüncenin temel taşlarını attığını göstermektedir.

Bu nedenle, Sümerlerin bilimsel mirası sadece Mezopotamya ile sınırlı kalmamış, insanlığın gelişiminde kalıcı bir iz bırakmıştır. Onların çalışmaları, bilimin ilerlemesine öncülük etmiş ve modern matematik ile astronominin şekillenmesine katkıda bulunmuştur.

Kaynakça

http://academia.edu/

https://www.sabah.com.tr/egitim/sumerlerin-ay-takvimini-icat-etmeleri-hangi-alanda-gelistiklerini-kanitlar-neyi gosterir-e1-6827284

Kramer, S. N. (1963). History Begins at Sumer: Thirty-Nine Firsts in Recorded History. University of Pennsylvania Press.

Civil, M. (1999). Sumerian Mathematics, Astronomy, and Calendars. Mesopotamian History and Environment. Erişim: http://www.mesopotamia.co.uk.

Ossendrijver, M. (2020). “The Moon and Planets in Ancient Mesopotamia.” Oxford Research Encyclopedia of Planetary Science. The Sumerian Mathematical System.” Mathematics Magazine.

Akbulut, U. (2013). 

https://www.buradanara.com/2024/08/20/sumerlerde-astronomi-bir-uygarligin-gokyuzune-yolculugu/?utm_source=chatgpt.com

https://ibrahimokur.wordpress.com/