FRİGLERDE İNANIŞ, BİLİM VE SANAT

Şubat 21, 2025

FRİGLERDE İNANÇ, BİLİM VE SANAT

Frigler, ırmakların taşıdığı alüvyonlu toprakların biriktiği bereketli vadilerde yaşamış ve inançları da bereketlilikle özdeşleşmiştir. Çok tanrıya inanmışlarıdr. Güneş Tanrısı Sabazios ve Ay Tanrısı Men, Frigler’in önemli tanrılarından bazılarıdır. Fakat en önemli tanrıları ana Tanrıça Matar’dır. (Kibele, Kybele, Cybele) Doğa tanrısı, hatta doğanın kendisi olduğuna inanılan tanrıçanın heykeli birçok kayaya kazılmıştır. Frigler tanrıçaları için sunaklar yapmışlar, en görkemli kaya anıtlarını Kybele’ye adamışlardır.

Friglerin Hint- Avrupa kökenli bir dil kullandıkları ve bilinmektedir. Yazı olarak Fenike harflerini kullanmışlardır. Okunabilen ancak henüz çözülemeyen yazıları birçok Frig kaya eserinin üstünde görmek mümkündür. MÖ 8. yüzyıldan 3. yüzyıla kadar tarihlenen 250 adet Eski Frigce belge bilinmektedir. MS 1. yüzyıldan 3. yüzyıla kadar ise çoğunlukla yağmacılara karşı beddua içeren yazıtların ele geçtiği Yeni Frigce yazı kullanılmıştır.

Frigler dokumacılıkta, madencilikte, seramik ve ağaç işçiliğinde ustlaşmışlardı. Bölgenin orman bakımından zengin oluşu ve bereketli topraklarda sürdürdükleri hayvancılık bu alanlarda ustalaşmalarını sağlamıştır. Friglerin usta olduğu ve anıtsal eserlerine yansıttıkları bir başka uzamnlık alanları ise kaya mimarisidir. Ana tanrıçaları için fasadlar, sunaklar ve nişler düzenlemişlerdir. Bunlardan bazıları oldukça büyük boyuttadır. Kazılarda makara kulplu bronz tabaklar, kazanlar, altın, gümüş ve bronz yaylı çengelli iğneler, değerli madenlerden giysi kemerleri, tokalar ve zengin bezemeli dokuma ürünleri, ahşaptan ve seramikten hayvan heykelcikleri ve geometrik desenlerle süslü ev eşyaları bulunmuştur. Özellikle çengelli iğne (fibula) yapımında kullandıkları teknolojinin o döneme göre çok ileri olduğu anlaşılmıştır.

Friglerden Günümüze Kalan Bazı Eserler:

Friglerin günümüze kadar ulaştığı eserler arasında Yazılıkaya – Midas Anıtı, Küçük Yazılıkaya, Bitmemiş Anıt, Areyastis Anıtı, Bahşeyiş Anıtı, Aslantaş, Yılantaş, Maltaş, Aslankaya, Bxurmeç, Büyük ve Küçük Kapıkaya Anıtları yer aldı.

Günümüzde Anadolu kilimlerinde ve diğer Türk devletlerinde bulunan binlerce yıllık motiflerin, Frig motiflerinde de var olduğu görülmektedir.

Frigleri günümüze taşıyan simgelerden biri de ‘’Frig şapkası’’dır. Ünlü çizgi film kahramanları şirinlerin başında gördüğümüz koni biçimli, yünlü yumuşak kumaştan, kafayı tümüyle kapatan, ucu topuz ve rengi çoğunlukta kırmızı olan bu şapka Frigler’den Avrupaya geçmiştir. Avrupa’da 11 ve 12. Yüzyılda yoğun olarak kullanılan şapka, özellikle Fransız Devrimi’nde devrimcilerin özgürlük simgesi olmuştur.

Friglerin müzik alanında da ileri oldukları ve birçok müzik aleti geliştirdikleri bilinmektedir. Pan Flüt, simbal gibi müzik aletlerini de keşfetmişlerdir.

Ünlü Strabon, onların "barışsever", Arrianos ise "çok mutlu insanlar" olduğunu söyler. Antik çağ dünyasında ün salan Frigler’in müzik ve dansta gösterdikleri üstün performansı ise Athenaeus şöyle anlatır: "...Frigya usulü flüt çalmayı onlar keşfetmişler ve kullanmışlardır. Bu sebepten, Yunanlılar arasında flütçülere Frigyalı isimler verirler...".

Ayrıca Tarihteki ilk müzik yarışmasının Dinar’da Pan Flüt çalan Marsyas ve Apollon arasında gerçekleştiğini, hayvan hikayeleri anlatım geleneği olan fabl’ın ilk kez Friglerde görüldüğünü, Gazlıgöl Kaplıcaları’nın Frigler zamanından beri kullanıldığını, Gazlıgöl Kaplıcalarının şifalı sularının Kral Midas’ın kızı Suna’ya şifa olduğunu, ilk fibulanın(bir tür çengelli iğne) Frigler tarafından yapıldığını halı ve kilimlerine Tapates adı verildiğini ve halen günümüzde benzer motifler kullanıldığını, “Frigya gamı” olarak bilinen makamın Osmanlı müziğinde “Muhayyer Kürdi” makamına denk geldiğini, Frigler'e ait çifte kavaldan çıkan melodilerin ise günümüz türkülerinin temelini oluşturduğunu, pek çok Yunus Emre ilahisinde de Frigya gamının örnekleri görüldüğünü biliyor muydunuz?

ŞİFALI FRİGYA

Tarih boyunca bölge içine barındırdığı sıcak su kaynakları sebebiyle Frigya Salutaris (Şifalı Frigya) olarak da anılmıştır. Eski Tunç çağından beri varlığı bilinen sıcak su kaynaklarımız, Frig döneminde, insanların kullandığı kaplıcaya dönüşmüşlerdir. Bu bölgede yer alan Gazlıgöl ve Hüdai kaplıcaları bu dönemden itibaren insanların şifa aradığı ve bulduğu yerler olmuştur. Şifalar ülkesi Frigya Salutaris’in (Şifalı Frigya) şifa kaynağı olan sıcak suları efsaneye göre ilk kez Frig kralının kızının Gazlıgöl’deki termal kaynağa girip vücudunu kaplayan çıbanların iyileşmesiyle insanlara şifa dağıtmaya başlamıştır.