Hitit Hukuk Kuralları: Adaletin ve İnsancıllığın Birleşimi

Hititler ve Hukuk Sistemleri

Hititler, M.Ö. 1650 civarında Anadolu'da güçlü bir devlet kurmuş ve yaklaşık 500 yıl boyunca bölgenin en önemli medeniyetlerinden biri olmuştur. Başkentleri Hattuşaş olan bu uygarlık, özellikle siyasi örgütlenmesi, askeri gücü ve hukuk sistemiyle dikkat çekmiştir. Hititler, toplum düzenini sağlamak amacıyla kapsamlı yasalar oluşturmuşlardır. İlk Hitit yasaları I. Hattuşili döneminde ortaya çıkmış ve zamanla yeni krallar tarafından revize edilmiştir. Bu kanunlar, sadece ceza hukukunu değil, aynı zamanda evlilik, miras, mülkiyet ve sosyal sınıfların haklarını da düzenleyen geniş kapsamlı bir sistem sunmuştur.

Hitit hukuk sistemi, merkezi otoritenin denetiminde olmakla birlikte, kralların hukuku uygularken danıştığı önemli bir meclis olan Pankuş Meclisi büyük bir rol oynamıştır. Soylular ve üst düzey yöneticilerden oluşan bu meclis, özellikle önemli davalarda ve devlet yönetimine ilişkin kararlarda söz sahibiydi. Kralın dahi yargılanabileceği bir kurum olan Pankuş Meclisi adaletin sağlanmasında denge unsuru görevi görmüştür. Kanunların uygulanması ve mahkemelerin yönetimi, yerel yöneticiler ve yargıçlar tarafından yürütülmüş, bazı kritik davalar ise kralın bizzat müdahale ettiği meseleler olmuştur.

Hitit Hukukunun İnsancıl Yapısı

Hitit Kanunları, diğer antik hukuk sistemlerinden farklı olarak, suçlulara ağır bedensel cezalar vermek yerine, çoğunlukla ekonomik yaptırımlara yönelmiştir. Hititler, cezaların can kaybına neden olmamasına özen göstermiş, suçların telafisini maddi ödemelerle sağlamaya çalışmışlardır. Örneğin, hırsızlık yapan bir kişi, çaldığı malın üç katı kadar gümüş ödeme cezası ödemek zorundaydı. Bu, suçluların topluma yeniden kazandırılmasını amaçlayan bir uygulamaydı.

Ancak bazı ağır suçlar, özellikle büyücülük, zina ve cinayet, sosyal statüye bağlı olarak farklı şekillerde cezalandırılmıştır. Büyücülük yapan bir kişi, sosyal konumuna göre ölüm cezasına çarptırılabilir ya da sürgüne gönderilebilirdi. Zina yapan bir kadın eğer kocası şikâyet ederse idam edilebilir, ancak affedilirse ceza uygulanmazdı. Cinayet durumlarında, suçlunun ailesi de belirli yaptırımlara maruz kalabilirdi. Ölüm cezası özellikle krala ihanet ve büyücülük gibi suçlarda uygulanmış, ancak genel olarak cezaların ekonomik veya sosyal yaptırımlarla çözülmesine öncelik verilmiştir. Bu yaklaşım, toplum düzeninin korunmasını sağlarken aynı zamanda suçlulara ikinci bir şans tanıma ilkesini de barındırıyordu.

Haklar ve Sınıf Ayrımları

Hitit hukuk sistemi, toplumun farklı kesimlerine çeşitli haklar tanımıştır. Kadınlar, evlilik ve boşanma konularında belirli haklara sahipti ve boşandıklarında mal varlıklarını koruyabiliyorlardı. Ayrıca, köleler belirli şartlar altında özgürlüklerini kazanabiliyorlardı. Özellikle, bir köle, başlık parasını ödemesi şartıyla hür bir insanla evlenebiliyordu. Bu, Hititlerin sosyal yapısında sınıflar arası geçişin mümkün olduğunu gösteren önemli bir ayrıntıdır.

Buna karşın, Hitit toplumunda sosyal sınıf ayrımları belirgindi. Tüccar, çiftçi ve köle gibi gruplar arasında eşitlik yoktu ve bu durum kanunlara da yansımıştı. Bir tüccarın öldürülmesi durumunda, suçlunun mağdurun ailesine yüksek miktarda tazminat ödemesi gerekiyordu. Ancak, mağdurun sosyal statüsü daha düşükse, ödenecek tazminat miktarı da azalabiliyordu. Hitit hukuk sistemi, bireyin toplum içindeki konumunu gözeterek cezaların belirlenmesini sağlamış, bu da hukukun sosyal yapıyla iç içe olduğunu göstermiştir.

Kollektif Ceza ve Aile Sorumluluğu

Hitit Kanunları'nda dikkat çeken bir diğer unsur, kollektif cezaların uygulanmasıydı. Suçlu, sadece kendi eylemlerinden sorumlu tutulmaz, ailesi de bazı durumlarda cezalandırılabilirdi. Örneğin, bir kişi başkasının tarlasını yaktığında, mağdur kişi suçlunun ailesinden birini köle olarak alabiliyordu. Günümüz hukuk sistemlerinde bireysel sorumluluk esası benimsenirken, Hititlerde suçun bir aile meselesi olarak görüldüğü anlaşılmaktadır. Bu uygulama, caydırıcılığı artırmayı amaçlasa da, modern hukuk anlayışıyla çelişmektedir.

Sonuç: Hitit Hukukunun Önemi

Hitit Kanunları, yalnızca cezalandırmaya odaklanan bir sistemden çok, toplum düzenini sağlamayı ve bireylerin haklarını korumayı hedefleyen bir yapıdadır. Ölüm cezasının yerine ekonomik yaptırımların tercih edilmesi, kadın ve kölelere belirli hakların tanınması ve hukukun sadece kralın iradesine bağlı olmaması, Hitit hukuk sisteminin gelişmişliğini ortaya koymaktadır.

Bu hukuk sistemi, adaletin herkes için erişilebilir olmasını sağlamış ve zamanla çevre uygarlıklar üzerinde de etkili olmuştur. Hititler, yasalarıyla sadece kendi toplumlarına yön vermekle kalmamış, aynı zamanda insan hakları ve hukukun üstünlüğü konusunda önemli bir miras bırakmışlardır.

Kaynakça 

https://www.webtekno.com

https://www.anadoluuygarliklari.com

https://dergipark.org.tr

https://avesis.ankara.edu.tr

https://derstarih.com

https://ogmmateryal.eba.gov.tr

https://www.academia.edu