HİTİTLERDE İNANÇ/ Hattuşa'nın Tanrıları: Hititlerde İnanç Sistemi

Hititler, MÖ 1600'lü yıllarda Anadolu'ya yerleşerek, Hattuşaş'ta bir imparatorluk kuran ve kökenleri Hint-Avrupa ailesine dayanan bir topluluktur.Hitit İmparatorluğu, MÖ 1300'lerin ortalarında en geniş sınırlarına ulaşarak, yukarı Mezopotamya'dan Doğu Akdeniz ülkelerine kadar yayılmıştır. Ayrıca Hititlerin Mısırlılarla süregelen anlaşmazlıkları, dünyada bilinen ilk barış antlaşmasını (Kadeş Anlaşması) doğurmuştur. 

NİYE “BİN TANRI İLİ”(LİM DINGIRMES)? 


Hititlerin inancında en belirgin özellik,çok tanrılı olmasıdır.Fakat tabii bir inanç sisteminde bin tanrının olması,insanların her tanrı için ayrı ayrı ayinler düzenlemesi oldukça zordur.Burada asıl kasdedilen inançlarında gerçekten yüzlerce tanrılarının bulunmasıdır.Bu ifade ”tüm tanrılar,binlerce tanrı” anlamına gelir.Nesneler tanrılaştırılmış,bazı eski devletlerin kökenlerine ait tanrılar da Hititlerin bünyesinde panteona dahil edilmiştir. Özellikle Hurrilerin etkisi yadsınamaz bir gerçektir.Hurrilerin yanı sıra Hatti, Luwi, Pala, Sümer, Asur, Babil ve Eski Hint kökenli tanrılar da yer almaktadır. 

("Panteon" kelimesi, bir topluluğun tüm tanrılarını ifade eder.) 

HİTİT PANTEONU: TANRI VE TANRIÇALAR 

Yazılıkaya'da Yeraltı dünyasının 12 tanrısını betimleyen rölyef.

 

Hitit Panteonu’nun başında “Fırtına Tanrısı” (Gök Tanrısı olarak da bilinir.) bulunmaktadır.(Tek bir Fırtına Tanrısı yoktur. Luwi kökenli Tarhunza, Hatti kökenli Taru ve Hurri kökenli Teššob gibi farklı Fırtına Tanrıları da bulunur.)Hititler tanrılara olduğu kadar tanrıçalara da önem vermekteydi.Fırtına Tanrısı’nın eşi olarak düşünülmüş olan tanrıça ise Hatti kökenli Arinna’nın “Güneş Tanrıçası” idi. Fakat MÖ 13. yüzyıldan itibaren ise Suriye-Hurri kökenli Hebat Fırtına Tanrısı’nın eşi olarak görülmektedir.Šiu ise “Işık tanrısı” olarak bilinmekte.Bu sözcük Hititlerin daha geç dönemlerinde “tanrı” kavramıyla da eş tutulmuş. Yerel tanrıları da olan Hititler’in, hayvan biçiminde tanrıları da vardı. Doğanın şekillendirdiği bir yaşam biçimine sahip olan Hititler, dağları da kutsal kabul etmiştir. Hititler’in yıkılmasının ardından oluşan “Geç Hitit Devleti” için önemli olan bir tanrıça ise, Anadolu’da yıllar boyunca hatırlanacaktır; Kubaba. İlerleyen zamanlarda Kybele adıyla bilinecek olan tanrıça, Anadolu’da halen bilinmekte olan bir Hitit tanrıçasıdır.Bunlar gibi birçok tanrı ve tanrıçaları vardır. 

(“Antropomorfik" ya da “insan biçimcilik”, insanî niteliklerin başka bir varlığa atfedilmesidir.) 

Hititlerin tanrı ve tanrıçaları antropomorfik yapıdadır.Bu yüzden “Tanrıların Evi” olarak düşünülen tapınakların büyük bir önemi vardır.Onların heykel ve kıymetli eşyaları hatta hediyeler, bağışlar ve tahıllar da saklanmıştır..Hitit tanrı kültlerinde kaya/açık hava tapınakları önemli bir yer tutmaktadır. Bu tapınaklar içinde “Yazılıkaya” en önemlileridir. Yazılıkaya’daki tanrıların büyük ölçüde Hurri panteonunu gösterdiği gözükmektedir.Her tanrının mevkisine (önemine ve görevine) uygun şekilde özel kutsama törenleri yapılırdı. Örneğin, bir savaş tanrısı için zafer törenleri düzenlenirken, bir bereket tanrısı için tarımla ilgili ritüeller yapılabilirdi. 

(“Kült” tapınma,tapma,din gibi anlamlara gelmektedir.) 

KUTSAL ZAMANLAR: HİTİT BAYRAM GELENEKLERİ 

Eski Hitit Dönemi’ne ait İnandıktepe kabartmalı vazosunun alttan üçüncü frizinden ayrıntı, boğanın kurban edilişi sahnesi.


Hititler,tanrılarının düşüncelerine önem verirlerdi.Hatta bir yıldırım olduğunda bunu tanrının sinirli olmasına bağlarlardı.İşte bu yüzden tanrılarının hoşnut olması için tapınaklarında bayramlar düzenlemişlerdi.Çivi yazılı tabletlerde de en çok bu bayramlardan bahsetmişler.Bayramların kutlanmaması ya da vaktinin gecikmesi gibi durumlar tanrıya saygısızlık olarak görülürdü.İşte bu yüzden hititler “Bayram Takvimi” oluşturmuşlardır.Bayramlarda dini uygulamaların yanında  müzik, dans, yarışlar da yapılmaktaydı.Hitit bayramlarının üç tanesi ayrı bir önem arz etmektedir.Bunlardan ilki;ilkbaharda kutlanan, 38 gün süren “Çiğdem Bayramı” İkincisi; 32 gün süren “Bereket Bayramı”.Üçüncüsü ise; Sonbaharda kutlanan, 24 gün süren “NUNTARRİİASHAS Bayramı”dır. 

KADERİN ŞİFRELERİ: HİTİTLERDE FAL VE KEHANET 

"Hititlerde fal ve kehanet" ile ilgili yapay zeka ile hazırlanmış bir görsel. 

(“Kehanet” bir olayın gerçekleşeceğini önceden bilme anlamına gelir.) 

Eski çağlarda insanlar tabiat olaylarını tanrının iletişim şekli olarak görmüşlerdir.Bu yüzden tabiatın getireceği olumsuz etkilerden kaçmak için fallara,ritüellere ve büyülere başvurmuşlardır. 

Fallar Hititlere Babil aracılığıyla yerleşmiştir.Fakat buna rağmen kralların bile tercih ettiği bir yöntemdir.Büyüler ise ak ve kara olarak ayrılmış haldedir.Kara büyüler yasaklanmış olsa bile yapıldığı bilinmektedir. Ayrıca kuraklıkları önlemek, hastalıkları yok etmek, şans getirmek için de büyüler yapılmıştır. Büyüye çoğu zaman kurban töreni de eşlik etmiştir.Hititlerde bu büyücülere de "yaşlı kadın" deniliyordu.Hititlerin en bilindik kehanetlerine gelirsek bazı örnekleri şunlar olabilir:Hayvanların iç organlarının, hatalı doğumların ve deprem gibi doğa olaylarının yorumlanması.Metnin önceki bölümünde de bahsettiğim üzere Hititler veba gibi salgın hastalıkların,yıldırım sel gibi felaketlerin oluşum sebebinin tanrıların onları cezalandırması olduğunu düşünmüşlerdir.Hastalıkların tedavisinin de yine tanrılarda olacağına inanıp bundan kurtulmak için kefaret kurbanları sundukları da olmuştur. Dolayısıyla tanrılar mutlu ve memnun oldukları sürece sağlık, krala uzun ömür, savaşlarda galibiyet, Hitit ülkesi ve toplumu için refah verirken tanrıların herhangi bir sebeple ihmal edilmesi ülkede önüne geçilemeyecek felaketlerin habercisi olabilirdi. 

Hititler,bunların yanı sıra rüyaya da başvurmuşlardır.Hititçe metinlerde bu rüyaları tanımlamak için šuppi šeš- “(dinsel bakımdan) temiz (yatakta) uyumak” terimini kullanmışlardır. Rüyaya yatmak tanrılarla doğrudan iletişim kurmayı sağlayan bir yöntemdi. Kehanetlerin de tanrılardan insanlara rüyalar aracılığıyla ulaştırıldığı düşünülmekteydi. 

TANRI OLMAK: HİTİTLERDE ÖLÜM VE AHİRET 

Tanrı olmak gibi bir başlık seçtim çünkü Hititliler ölümden sonra yaşama inanıyorlardı ve kral ve kraliçelerin ölümü için “ölmek” yerine “tanrı olmak” ifadesini kullanmışlardı.Ayrıca ölü ritüelleri (Ölü gömme merasimleri de deyebiliriz.) de yaptıklarını söyleyebiliriz.Hititler inanırdı ki:”Buraya seyahat sırasında olan kişi, ölmüş annesiyle buluşacaktır”.Bu yüzden Hititçe’de “ölüm günü” terimi de annaš šiwat “anne günü” olarak tanımlanmıştır. Aynı zamanda bu ritüeller Hititlerin ölen kişiye saygısını ve verdikleri önemi göstermektedir.  

Özet olarak, Hititlerin inançlarında görülen baskın özelliklerden biri de tanrılarını hayatlarının içine dahil etmiş olmalarıdır.Onlara kült törenleri düzenleyip,onları hoş tutmak için bayramlar düzenlemişlerdir.Aslında bu sevgi olarak gözüksede tabiatın getirdiği korkudan duyulan saygının bir yansımasıdır.Bu bilgileri aldığımız çivi yazılı metinlerin bize verdiği en önemli özellik işte bu duygudur. 

Hüseyindede’de ele geçen kült vazosu üzerinde yer alan sahne.

KAYNAKÇALAR(FOTOĞRAFLAR VE KULLANILAN BİLGİLER): 

  • https://www.anadoluuygarliklari.com/hititler/hitit-dini 
  • https://aktuelarkeoloji.com.tr/kategori/bir-mitos/hititlerde-dini-yasam 
  • https://tr.wikipedia.org 
  • Baş, N., & Arıkan, Y. (2023). Hitit İnanç Dünyasının Temel Yönleri ile Toplumsal Yaşamdaki Yansımaları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(4), 1296-1308. https://doi.org/10.21547/jss.1339580 
  • https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/833172 Seval Salın Akçelik,”Hitit Dininin Niteliksel Özellikleri”,KAFDAĞI Cilt:3/Sayı:1(Haziran,2018)  
  • https://yunus.hacettepe.edu.tr/~skucuk/ekitap/AnadoluMedeniyetleri.pdf 
  • https://bilimveutopya.com.tr/yeni-veriler-isiginda-hitit-dini-inanc-ve-adetleri#google_vignette
  • https://corum.ktb.gov.tr/TR-58683/hitit-dini.html
  • https://www.arkeolojisanat.com/shop/blog/tum-detaylariyla-hititlerde-hayvan-kurbani_3_1361384.html

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Asya Hun Devleti’nde Yönetim ve Ordu Sistemi

Resim
  Asya’nın Korkulan Gücü: Asya Hun Devleti’nde Yönetim ve Ordu Sistemi İmparatorluğun Kuruluşu MÖ 220 yılında, Asya'nın bozkırlarında Teoman tarafından, Türk tarihinin ilk örgütlü devleti olan Asya Hun Devleti kuruldu. Bu devletin başkenti, kutsal sayılan Ötükendi. Devletin varisi Metehan iken, Teoman'ın Çinli bir kadından çocuğu oldu. Teoman, Türk töresini çiğneyerek, Çinli eşinin etkisiyle yeni oğlunu tahtın varisi yaptı. Oğlu Metehan'ı da, düşman kabilesi olan Yüeçilere esir olarak gönderdi. Fakat Metehan, babasının düşünemeyeceği kadar güçlüydü ve oradan kaçarak kendi devletine gelmeyi başardı. Metehan, devletine geldiğinde çok sadık bir orduya sahip oldu ve bu orduyla; babasını, üvey annelerini ve kardeşlerini öldürerek, MÖ 209 yılında Asya Hun İmparatorluğu'nun yeni hükümdarı oldu.                                                         ...
Devamı

Sümer astronomisi ve matematiği

Resim
                                SÜMER ASTRONOMİSİ VE  MATEMATİĞİ Sümerler, M.Ö 4. binyılda Mezopotamya’da Fırat ve Dicle nehirleri arasında kurulan ve tarihte bilinen en eski ve ilk gelişmiş uygarlıklardan biri olarak kabul edilen bir toplumdur.Sümerler,tarım,yazı,hukuk ve dini gibi alanlarda önemli    ilerlemeler kaydetmeleri    , Sümerleri insanlık tarihinde benzersiz bir konuma taşımıştır. Özellikle astronomi ve matematik alanlarındaki katkıları, modern bilimlerin temelini oluşturmuş ve sonraki medeniyetlere ilham kaynağı olmuştur. Sümer Astronomisi Sümer astronomisi, eski Mezopotamya’nın Sümer uygarlığında gelişmiş olan, gökyüzü cisimlerinin hareketlerini inceleyen bilim dalıdır. Sümerler, gökyüzünü gözlemleyerek, zamanı ölçmek, takvimler oluşturmak ve tarım, dini ritüeller gibi toplumsal faaliyetleri düzenlemek için bu bilgileri kullanmışlardır. Bu astronomik gözlemler, gezegenl...
Devamı

Sümerlerde Yönetim ve Ordu Sistemi

Resim
Sümerlerde Yönetim ve Ordu Sistemi Sümerler Kimdir? Sümer çivi yazısı  “Sümerlerde Yönetim ve Ordu Sistemi” konusuna başlamadan önce Sümerleri kısaca tanıyalım. Sümerler, MÖ 4000-2350 yılları arasında, yani günümüzden yaklaşık 6000 yıl önce, “iki nehir arası” anlamına gelen ve bereketli topraklara sahip olan Mezopotamya’da kurulmuş bir medeniyettir. Mezopotamya uygarlığının temeli olarak da bilinirler. Sümerler yazıyı icat etmiş olmalarıyla tanınırlar. Üstelik çivi yazısı ile yazılan günümüze ulaşmış on binlerce Sümer kil tableti bize onların tarihi hakkında bilgiler verir. Sümerler zamanı bilme ihtiyacı ile ilk ay takvimini hazırlamışlardır. Ay’ın evrelerini kapsayan bu takvime göre bir yıl 12 aya ve 354 güne bölünmüştür. Sümerlerin icatları zaman ve yazıyla da sınırlı değildir.   Geometri, astronomi, vergiler, basit makineler, mimari, sulama kanalları, kentsel ve tarımsal alanda yaşanan birçok gelişme Sümerler’in dünyaya kazandırdığı şeylerin yalnızca bir bölümüdür. Süme...
Devamı