MISIR'DA YÖNETİM VE ORDU SİSTEMİ

MISIRLILAR KİMLERDİR?

“Mısır’da Yönetim ve Ordu Sistemi” konusuna geçmeden önce Mısırlıları biraz tanıyalım. Mısır; Kuzey Afrika ve Akdeniz coğrafyasında yer alan bir ülke olup dünyanın en eski uygarlıklarından birine ev sahipliği yapmaktadır. “Mısır” tanımlaması, Antik Mısır’da “Hwt-Ka-Ptah” (Tanrı Ptah Ruhu Konağı) anlamında Yunanca Aegyptos kelimesinden gelir ve esas itibariyle Memphis şehri anlamındadır.

Menphis/Memfis şehri, Mısır ülkesinin ilk başkenti, dönemin ünlü bir din ve ticaret merkeziydi. Yunanlıların Mısır ülkesine bu tanımlamayla anması, Mısır’ın yüksek bir statüye sahip olduğunun kanıtıydı. Antik Dönem Mısırlılılar ülkelerini; “Kara Ülke” anlamına gelen Kemet kavramıyla biliyorlardı; Mısr’ın bu isimle tanımlanması, ilk yerleşim yerlerinin başladığı Nil Nehri boyunca uzanan zengin ve koyu renk topraktan kaynaklanıyordu. Daha sonra, Mısırlıların günümüzde de kendi ulusu için kullandıkları “ülke” anlamına gelen Mısır adını almıştır. Mısır ülkesi, kültür ve sanattan bilime, teknolojiden dine kadar olan konularda insan bilgisinin her alanda büyük kültürel ilerlemelerle ünlü bağımsız bir ulus olarak binlerce yıl boyunca gelişme göstermiştir. Antik Mısır’dan günümüze kadar süre gelerek Mısır’ın övüldüğü büyük anıt eserler; aralarında Yunan ve Roma’nın da bulunduğu pek çok eski uygarlığı etkileyen Mısır kültürü derinliğini yansıtmaktadır.

Antik Mısır'ın birçok başarısı, bu uygarlık içinde ortaya çıkan çeşitli gelişmelere, uygulamalara dayanmaktadır. Taş ocaklarının işletilmesi, anıtsal piramit ve tapınakların, dikilitaşların yapımına olanak sağlayan ölçümleme ve inşaat teknikleri, pratik ve etkili bir tıp bilgisi, sulama ve tarım teknikleri, Mısır fayans ve cam tekniği, yeni yazın biçimleri ve bilinen en eski barış antlaşması gibi.

MISIR’DA YÖNETİM

Şimdi Eski Mısır’da yönetim konusuna geçelim. Eski Mısır’da yönetim denilince ilk olarak, en azından teoride her şeyin sahibi, tüm yönetim işlerinin sorumlusu ve yetkilisi firavun akla gelir. Eski Devlet zamanında ve hatta daha sonrasında da üçüncü ara döneme kadar firavun doğrudan tanrı yerine konduğu için tam anlamıyla bir teokrasiden söz etmek gerekir. Üçüncü ara dönemden sonra da yine en üst düzeydeki yöneticinin tanrılardan aldığı yetkiye dayanarak ülke yönetiminde söz sahibi olması, onun ötesinde diğer yönetim kademelerinde de bunun geçerli olması, dini kural ve uygulamaların ülke yönetiminde her zaman esas alınması dikkate alındığında yine teokrasi Mısır için geçerli bir tanımlama olacaktır.

Yönetimde uygulamalar dolayısıyla ortaya çıkan öncelikli amacın firavunun hem bu dünyada hem de Mısır inancına göre öbür dünyada varlığının ve ihtişamının devamını sağlamak olması yazılı belgeler yansıyan bilgilerle uyuşmakla beraber, devletin devamlılığına yönelik önlemler herkes için o günün şartlarında kabul edilebilir ekonomi ve sosyal güvencenin ortaya konulmasını, zayıfların korunması temelinde bir adalet sisteminin işlemesini sağlamıştır. Mısır’da devlet doğrudan kralın şahsında temsil ediliyordu. Tanrısal niteliklere de sahip olduğu kabul edilen kral, yeryüzündeki her şeyin sahibi olarak görülen tanrılar adına, yine her şeyin sahibi, sorumlusu ve yetkilisiydi. Mısır Krallığı’nın değişen siyasal gücüne göre kralın da sahip olduğu varsayılan niteliklerinde değişmeler izlenmektedir. Eski Krallık Dönemi’nde kral tanrının oğlu sıfatıyla tanrısal niteliklere sahiptir. Ancak doğrudan tanrı olarak kabul görmemiştir. Firavun teoride ülke yönetiminde her alanda tek söz sahibi, tek yetkili ve tek sorumludur. Siyasal idarenin başındadır. En üst düzeyde komutan olarak askeri sistemin tepesinde o bulunur. En üst düzeyde yargıçtır.

FİRAVUNDAN BİRAZ DAHA BAHSEDELİM

Firavun, Eski Mısır’da hükümdarlara verilen isimdir. Bu Eski Mısır dilinde büyük ev anlamına gelir. Aynı zamanda Tanrı Horus’un yeryüzündeki simgesi ve Güneş Tanrısı Ra’nın oğlu olarak kabul edilirdi. Bu inanışa göre firavunlar tanrı Horus’un soyunda gelmiştir. Firavunlar ülkenin sahipleri idi. İdari, askeri ve ticari alanlardaki tüm yetkiler sadece firavunun elindeydi ayrıca ülkedeki bütün mabetlerde yapılan ibadetler sadece firavun adına yapılırdı. Firavunların üstün güçlere sahip olduğuna ve bütün doğa olaylarına hüküm edebilecek güce sahip olduğuna inanılırdı. Bu yüzden firavunlara özel dini törenler yapılırdı. Firavun tanrı sayıldığı için firavunun karşısına çıkan kişi firavuna secde ederdi.Firavunların kutsal ve gizemli kabul edilen birçok adları vardır. Bu adların sonuncusunu tahta çıktıkları zaman alıyorlardı. Genellikle bu ad, o firavunun izleyeceği politikanın bir habercisi olarak görülürdü. Firavun tahtı üzerinde sokağa çıkardı. Şemsiye tutan, yüzüne konan sinekleri kovan ayrı bir hizmetçisi bulunurdu. Firavun ölünce Apis öküzüne yapıldığı gibi, 72 gün matem tutulurdu. Firavunların öldükten sonrada dünyayı idare ettiklerine inanılırdı.

MISIR’DA ORDU

Şimdi ise Mısır’da ordu konusuna geçelim. En erken zamanlardan itibaren başta tarım olmak üzere sahip olduğu imkanlar, zenginlikler, bunları da kapsayan Mısır’ın insan hayatının sürdürülmesi hususunda sunduğu elverişli geniş imkanlar, civar bölgelerdeki insanların buraya olan ilgilerini hep artırmıştır. Özellikle Sina Yarımadası ve ötesine açılan Ön Asya topraklarından bu ilgi daha fazla olmuştur. Mısır’ı çevrelediğini söylediğimiz doğal engelleri aşarak Nil Nehri’nin havzasına ulaşmaya çalışan yabancıları engellemek, Mısır’da siyasal birliğin kurulduğu ve yazının kullanılmaya başladığı dönemlerden itibaren bizim bildiğimiz, Mısır krallarının başlıca uğraşıları arasında yer almıştır. Ancak bu mücadelelerde erken dönemlerde Mısır’ın büyük ordularına tanık olmayız. Bu dönemde mücadeleler Mısır’a girmeye kalkan yabancılara karşı ya da Mısır içinde ortaya çıkan siyasal çekişmeler dolayısıyladır. Bir ordu toplanması gerektiği zaman merkezi gücün talebi üzerine nomlar oluşturdukları silahlı gücü firavunun hizmetine yollarlardı. Eski Krallık sonrasında Birinci Ara Dönem’de nomların merkezi idare aleyhine güçlerini artırmaları ve hatta bağımsızlık peşinde koşmaları bu askeri yapı dikkate alındığında bir yönüyle izah edilebilmektedir.

Ticaretin önem kazanması ve gelişmesiyle, ticaret rotalarının korunması ve bunun sürdürülmesi konusunda önlemler almayı da zorunlu hale getirmiştir. Bu , Mısır’ın kendi askerlerinin yanında paralı askerlere de yönelmesinin bir nedenidir. Orta Krallık’ın son zamanlarında Doğu Akdeniz’de Mısır’ın paralı askerler kullandığını görürüz.

Yeni Krallık zamanında orduda piyade sınıfının yanı sıra atlı savaş arabalılar sınıfı da vardı. İki at tarafından çekilen hafif, hızlı ve manevra kabiliyeti yüksek arabalar söz konusudur. Bu arabalarda iki savaşçı bulunurdu. Bunlardan biri arabayı idare eder, diğeri ok, yay ve mızrakla savaşırdı. Hızlı ve uzun mesafeli saldırılara imkan veren atlı savaş arabası Mısır ordusunun en önemli unsuruydu. Diğer askerlerden farklı olarak bu sınıf askerler, zengin ve soylulardan oluşuyordu. Bunlar kendi savaş araç gereçlerini kendileri sağlardı. Savaş sonunda elde edilen ganimetten de daha fazla pay alıyorlardı.

Kaynakça:

https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-74/antik-misir/

https://tr.wikipedia.org/wiki/Antik_M%C4%B1s%C4%B1r#

https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=35150

https://openaccess.firat.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11508/15177/375201.pdf?sequence=1&isAllowed=y

https://www.arkeolojisanat.com/shop/blog/eski-misir-sanati-neden-her-seyi-iki-boyutlu-gosteriyor_3_1361418.html

https://listelist.com/antik-misir-silahlari/

https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Antik_M%C4%B1s%C4%B1r_haritas%C4%B1.png

Blogger: Zeynep Tuğba TEKELİ