Roma Tarihi Boyunca Yönetim

Roma’nın bayrağı(Roma Senatosu ve Halkı)

Roma uygarlığı Krallık, Cumhuriyet ve İmparatorluk olarak üç farklı dönemden geçmiştir. Bu dönemlerde farklı yönetim biçimleri uygulanmıştır.

Roma Krallığı dönemi, pek çok tarihçinin kabul ettiği M.Ö. 753 yılında başlayıp aristokratların zalim bir diktatör gibi yöneten Lucius Tarquinius Superbus’u M.Ö. 509 yılında kovmasıyla Krallık Dönemi sona erip Cumhuriyet Dönemi’ne geçiş yapılmıştır. Roma şehrinin başında bulunan krala yaşlılardan oluşan bir grup destek vermekteydi. Bu grubun oluşturduğu kuruma Latince yaşlılar meclisi anlamına gelen senato adı verildi. Sadece patriciler senato üyesi olabilirdi. Roma Krallığı Senatosu, kralın başkanlık yaptığı yöneticilerden oluşan bir kurumdu. Senato, bütün soylu klanlardan pater denilen ailelerini de yöneten üyelerden oluşmaktaydı. Senato "yasa" çıkarabiliyordu ancak krallık döneminde çıkarılan yasalar aslında kralın kararnameleriydi. Kral herhangi bir yasa yapma konusunda mutlak güce sahipti. Aynı zamanda senatonun kararlarını reddetme yetkisine de sahipti.

Roma Cumhuriyet dönemi, M.Ö. 509 yılında krallığın devrilmesiyle hükümetin cumhuriyet şeklinde işlemeye başladığı bir dönemdir. Augustus pek çok tarihçi tarafından Roma Cumhuriyeti’nin sonlanmasında en büyük rolü oynayan kişi olarak kabul edilir. M.Ö. 27 yılına kadar süren cumhuriyet döneminde günümüz İtalya, Kuzey Afrika, İber Yarımadası, Makedonya, Yunanistan, günümüz Fransa ve Anadolu’nun büyük kısmında egemenlik kurarak daha da büyüdü. Roma'da cumhuriyet yönetimi, her yıl yurttaşlarca halk meclisi tarafından seçilen ve bir senato tarafından atanan iki konsülün başkanlık ettiği bir hükümetin metin getirilmesiyle başladı. Roma Cumhuriyeti'nin konsüllüğü en yüksek olağan rütbeydi; her bir konsül bir yıllığına hizmet ederdi. Konsüllerin hem sivil hem de askeri konularda en üstün gücü vardı. Soyları Roma Krallığı erken döneme dayanan aristokrat patriciler ve çok daha fazla sayıdaki halktan pleblerin çatışması, patricilere ayrıcalık veren yasaların kaldırılmasına veya azaltılmasına ve günümüz Avrupa hukukunun da temeli olan 12 Levha Kanunları’nın ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Olağanüstü askeri zamanlarda, altı aylık bir dönemliğine bir atanırdı. Anayasal hükûmet dağıtılır ve diktatör devletin mutlak başkanı durumuna gelirdi. Diktatörün dönemi sona erince yeniden anayasal hükûmet kurulurdu.

Roma İmparatorluğu’nun en fazla toprağa sahip olduğu yıl

Roma İmparatorluk dönemi, M.Ö. 27 yılından M.Ö. 2 yılına kadar Augustus'un cumhuriyeti tek başına yönetebilecek yetkiler alması, cumhuriyet döneminde kimseye verilmemiş haklara sahip olması ve tek bir kişinin yönetebilmesini sağlayacak anayasal reformlar gerçekleştirmesiyle tam olarak başlamıştır. 375 yılındaki Kavimler Göçü'yle başlayan iç karışıklıklardan sonra 395 tarihinde doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı, kuruluşundan ikiye ayrılışına kadar süper güç olarak kaldı. Augustus’un reformları mutlak monarşi yönetimini benimsemiş ve 3. yüzyılın sonlarındaki Diokletian reformuna kadar sistem büyük oranda değişmeden devam etmiştir. Senato yasama organı olarak kullanılıyordu ve Senato tarafından seçilen iki konsül İmparator’un kişisel danışmanı ve devleti kontrol eden kişiler oluyordu. İmparator Diocletianus’un İmparatorluğun tek başına yönetilemeyecek kadar büyük olduğunu ve sarsıldığını düşünmesiyle İmparatorluğu doğu ve batı olarak ayırarak tetraşi yönetimine geçmiştir. Bu yönetim Diocletianus tahttan inince eski haline dönmüştür ama bölünme ileride kaçınılmaz olmuştur. Batı imparatorluğu yalnızca bir iki asır ayakta kaldıysa da Doğu Roma İmparatorluğu kısmen Diocletianus'un reformları sayesinde bin yıl daha yaşamıştır.

Kaynakça:

Wikipedia-Roma Krallığı

World History Encyclopedia-Antik Roma

Wikipedia-Roma Cumhuriyeti

Khan Academy-Roma Cumhuriyeti

World History Encyclopedia-Roma Cumhuriyeti

Wikipedia-Augustus

Wikipedia-Roma İmparatorluğu

World History Encyclopedia-Roma İmparatorluğu

Wikipedia-Diocletianus

Khan Academy-Roma İmparatorluğu

Yayınlayan:Mehmet Bilal Trabzon